آثار حجت الاسلام والمسلمین استاد بهجت پور
1) تفسیر همگام با وحی (تفسیر تنزیلی)
نخستین تفسیر جامع شیعی به ترتیب نزول
تاکنون شش جلد از این اثر منتشر شده و جلد هفتم آن درحال نگارش است. سایر مجلدات (پیشبینی 13 جلد دیگر) نیز بهتدریج عرضه خواهند شد.
تفسیر همگام با وحی با این رویکردها اقدام به تفسیر آیات قرآن مینماید:
• پردهبرداری از ترکیب حکیمانه محتوا و ساختار آیات و سوره‌ها در جریان نزول تدریجی قرآن.
• اشاره به توزیع عالمانه و هنرمندانه ی مفاهیم و ارزشهای دینی در سراسر آیات قرآن.
• بیان پیوستگی منطقی مفاهیم و معانی قرآنی.
• تبیین روشمند نزول کلام وحی در راستای تغییر فرهنگ جاهلی و تحول آن به فرهنگ الهی.
• ارائه تصویر کلی از مهندسی عمیق و دقیق تحول قرآنی از دریچه آشنایی با روش حاکم در قرآن.
2) شناختنامه تنزیلی سورههای قرآن کریم
این کتاب، گزارش 114 سورۀ قرآن، شامل بیان شناسه هر سوره، شرح مقاصد، محتوا، تناسب و ارتباط هر سوره با سورههای پیش از آن در سیر نزول بر پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله و سلم، اسباب نزول و روایات فضیلت آن است. در این کتاب کوشش شده که با تأمل دربارۀ هر یک از این موضوعات، راه برای شناخت روان‌تر و درک شیرین‌تر قرآن آسان شود و تلاوتکننده قرآن با بهره مطالب نگاشتهشده، به بهره و لذت معنوی بیشتری از تلاوت، و درک بالاتری از حکیمانه بودن قرآن و حکیم بودن نازل‌کننده آن برسد و طالبان فهم معارف قرآن و علوم تفسیری در شناخت سازمان حکیمانه سوره‌ها، پیوندها و پیوست‌های مطالب درونی سوره‌ها یاری شوند.
نگارنده در این اثر ابتدا به بیان شناسه پرداخته، یعنی گزارشی از ظاهر سوره شامل نام، مناسبت نام‌گذاری، مکی و مدنی بودن سوره، آیات استثنایی احتمالی، رتبۀ نزولی، رتبۀ مصحفی و تعداد آیات سوره ارائه داده، سپس به گزارش محتوای سوره‌ها میپردازد. در این بخش به ترتیب از مقصود، محتوا، ارتباط سوره با سورۀ پیش از خود در ترتیب نزول، فضیلت و شأن نزول البته در مواردی که بهنظر نگارنده روایات قابل قبولی وجود داشته است، سخن آمده است.
این کتاب، مناسب ائمه جماعات، جهت دادن شناخت اجمالی به مردم از سورههای قرآن کریم است و با تنظیم برنامهای جامع جهت تشکیل کارگاه آن در سراسر کشور، میتوان حرکت بزرگ و مؤثر قرآنی در کشور آغاز کرد.
3) کتاب مهارتهای بیان تفسیر سورههای قرآن کریم
کارگاههای مهارتافزایی با هدف یاری استادان، مبلغان دین و مربیان قرآن، برای ارائه تفسیری سازوار و منسجم از قرآن، تشکیل میشود. چون تفسیر، ترکیبی از مباحث مرتبط با ترجمه، مفردات و منابع علوم قرآن و تفسیر است، تلاش شده در این کارگاهها، مخاطبان با مهمترین مباحث روششناسی تفسیر و علوم قرآن و مهمترین منابع ترجمه و تفاسیرِ در دسترس و قابلیتهای هر یک، آشنا شوند. به همین منظور در این کتاب با ارائه منهجی سازوار، به ارائه منابع تفسیری در هر بخش پرداخته شده است.
4) مهندسی عفاف و پوشش از منظر قرآن
اولین تفسیر موضوعی قرآن به سبک ترتیب نزول با هدف کشف مهندسی قرآنی موضوع عفاف و پوشش اسلامی در قرآن.
تاکنون تحقیقات فراوانی در زمینه عفاف و پوشش و نهادینهسازی آن در جامعه صورت گرفته است، لکن هیچیک مقرون به موفق کامل نبوده است. بهنظر میرسد یکی از علل اصلی عدم موفقیت، تمرکز محض بر محتوا و نداشتن توجه کافی به روشها بوده است. اما این روش را از چه طریقی میتوان بهدست آورد؟! بهنظر میرسد مطمئنترین منبع جهت کشف روش، خود قرآن کریم باشد که طی مدت کوتاهی، فرهنگ عفاف و حجاب را در جامعه عصر نزول نهادینه کرد. بهراستی قرآن با چه روشی عفاف و پوشش اسلامی را بخشی از هویت فرهنگی جامعه ایمانی کرد و ماندگار ساخت؟
مطالعه روشمند قرآن براساس ترتیب نزول سوره‌ها روش قابل اتکای دستیابی به مهندسی قرآن در مسأله عفاف و پوشش است. قرآن واقعیت جامعه معاصر نزول را مبنای تحول قرار داده و در چهار گام، آن را به جامعه ایمانی پایداری تبدیل کرد. در این فرایند ابتدا با تکیه بر توجه دادن مردم به نعمتها رابطه بندگی انسان با پروردگار متعال را تنظیم کرد و به خلوص این رابطه اهتمام ورزید.
در گام دوم کنترل و مراقبت در رابطه بندگی را تبیین کرد و در گام سوم به اجتناب دادن مؤمنان از آلودگیهای جنسی و مقاومسازی آنها پرداخت. در گام چهارم با توجه به فشار و اتهام گسترده جامعه آلوده بر گروه مؤمنان، به کنترل و آسیبشناسی مقاومت بندگان خدا بر اجتناب از آلودگی جنسی اهتمام ورزید. پس از آنکه در مدینه فرصت جامعهسازی فراهم شد، در گام پنجم به اجتماعیسازی ازرش اخلاقی عفاف و پوشش اسلامی و اوجگیری احکام تضمینی عفاف پرداخت و در نهایت در گام ششم کنترل کنترل و مراقبت بر ارزش های اجتماعی عفاف و پوشش را تبیین کرده است. برابر یافتهها همه این گامها با ترکیبی از توصیفهای هدفمند توصیههای هوشیارانه و تذکرات حکیمانه و راهگشاترین بوده است.
کتاب مهندسی عفاف و پوشش اسلامی در قرآن با رویکرد ترتیب نزولی سوره‌ها، مطالب فوق را به تفصیل مورد بررسی قرار داده است. این اثر به سفارش شورای عالی انقلاب فرهنگی بهزودی منتشر خواهد شد.
5) سیر فرهنگسازی پوشش اسلامی با رویکرد تفسیر تنزیلی
این کتاب با انگیزه به دست آوردن روشی کارآمد جهت ترویج فرهنگ پوشش در جامعه تدوین شده است. روش تفسیر موضوعی تنزیلی که از ابداعات نویسنده است در نگارش کتاب استفاده شده است؛ روشی که آیات مربوط به یک موضوع بهترتیب نزول، و همچنین فرایند قرآن جهت پذیرش عمومی آن موضوع را استخراج و تحلیل میکند. مؤلف بیان داشته که حکم پوشش اسلامی با شخصیت ایمانی زن مؤمنه گره خورده و مادامی که جامعه به حد نصابی از تراز ایمانی نرسیده باشد، حکم پوشش فراگیر نخواهد شد. وی معتقد است علت تاخیر بیان حکم پوشش در قرآن (پس از نزول بیش از سهچهارم سورههای قرآن) به همین دلیل بوده است.
پس از تعریف پوشش و تفاوت آن با حجاب و عفاف در این اثر، تفسیر گزیدهای از آیات سوره احزاب بهجهت بیان ارتباط پوشش با شخصیت ایمانی جامعه بیان میشود و در ادامه ده شاخصه لازم جهت پذیرش حکم پوشش از جانب جامعه را تبیین کرده و به اختصار به چگونگی ترویج آنها در جامعه اشاره میکند.
این اثر بهطور ضمنی نقدی بر تلاشهای انجامشده درجهت ترویج حجاب در جامعه داشته و علت ناکارآمدی آنها را بیتوجهی به روشهای مؤثر قرآنی معرفی میکند. این کتاب در سال 96 توسط انتشارات تمهید منتشر شده است.
6) روش فرهنگسازی پاکدامنی در قرآن با رویکرد ترتیب نزول
کتاب مذکور از آخرین تحقیقات استاد عبد الکریم بهجتپور میباشد که هنوز بهشکل رسمی منتشر نشده است. نسخه حاضر، نسخه اولیهای است که جهت عرضه در کارگاههای پاکدامنی تدوین شده که به همت مؤسسه تمهید با همکاری سایر نهادها در سراسر کشور برگزار میشود.
کتاب مذکور به روش تفسیر موضوعی تنزیلی سامان یافته است که از ابداعات خود نویسنده است. وی در این کتاب به بررسی آیات مرتبط با پاکدامنی و آلودگیهای جنسی و رابطه منطقی میان آنها در سیر نزول پرداخته است. این پژوهش نشان میدهد که فرهنگسازی پاکدامنی مطلوب در قرآن، طی چهار مرحله به انجام رسیده است که هر مرحله فصلی از کتاب را شکل میدهد. این مراحل عبارتند از: ارزشگذاری پرهیز از آلودگیهای جنسی، تثبیت این ارزش، هنجارسازی پرهیز از آلودگی جنسی و تثبیت این هنجار. توضیح آنکه قرآن مجید در مرحله نخست که نیمه نخست دوران مکه را در بر میگیرد، صرفا به بیان آیاتی میپردازد که پرهیز از آلودگیهای جنسی را در دیدگاه مخاطبان امری ناپسند و غیرمعقول جلوه میدهد تا پرهیز از آنها را ارزش تلقی کنند. در مرحله دوم که به دوران پایانی مکه باز میگردد، قرآن مجید تلاش میکند که از این ارزش دربرابر هجمههای دشمنان بیرونی که مشرکان باشند و دشمنان درونی که نفس اماره و شیطان باشد، محافظت نماید. در مرحله سوم که پایههای حکومت حضرت در مدینه در حال شکلگیری است و این ارزش نیز در جامعه ایمانی ایجاد و تثبیت شده، به هنجارسازی پاکدامنی اقدام میکند. بدان معنا که با تعیین برخی قوانین و راهکارها، جامعه ایمانی را بهسمت اجرای عملی پاکدامنی و پرهیز حقیقی از آلودگیهای جنسی سوق میدهد بهگونهای که عموم افراد جامعه ایمانی بی هیچ مقاومتی در اجرای این هنجار پیشقدم شوند. در مرحله چهارم که به اواخر دوران مدینه باز میگردد، توجه قرآن به پاسداشت و محافظت از این هنجار عمومی معطوف شده و تلاش میکند راههای فساد و تخریب این هنجار اجتماعی را مسدود نماید. همانگونه که اشاره شد، کتاب مذکور هنوز بهطور عمومی منتشر نشده است و نسخههای موجود صرفا جهت استفاده در کارگاهها منتشر شده است. امید است که بهزودی توسط انتشارات تمهید به زیور نشر عمومی مزین گردد.
7) نفوذیها؛ مروری بر روشها و عوامل نفوذ شیطان در جامعه اسلامی با تأکید بر آیات قرآن
کتاب نفوذیها به بررسی روشها و عوامل نفوذ شیطان در جامعه ایمانی صدر اسلام میپردازد و نشان میدهد که شیطان معمولا غیرمستقیم و از طریق برخی افراد موجود در درون جامعه همچون منافقان، بیماردلان، شیفتگان دنیا و کمطاقتان، به درون جامعه نفوذ، و اهداف خود را محقق میکند. برای مقابله با این نفوذ، روشهای قرآنی در این کتاب بیان شده است و نکته قابل توجه این اثر، تطبیق دستآوردهای حاصل از بررسی جامعه صدر اسلام، بر جامعه امروز ایران اسلامی است. امروزه آمریکا بهعنوان شیطان بزرگ تلاش دارد همانند شیطان در جامعه اسلامی نفوذ کند و همان روشهای شیطانی را بهکار میگیرد. درنتیجه باید برای مقابله با نفوذ آمریکا، از روشهای قرآنی استفاده کنیم تا در این میدان پیروز شویم.
